کافکا در رمان محاکمه داستان یوزف کا. مشاور ارشد یک بانک بزرگ را تعریف می کند که یک روز بی دلیل و بدون تفهیم اتهام در منزلش بازداشت می شود. کتاب با این جمله آغاز می شود: "بی شک کسی به یوزف کا. تهمت زده بود، زیرا بی آنکه از او خطایی سر زده باشد، یک روز صبح بازداشت شد." با این حال کا. اجازه رسیدگی به امور روزمره خود را دارد. در ادامه با دادگاه ها و سیستم مخوف و عجیب غریبی سر و کار پیدا می کند که از زمین تا آسمان با ذهنیات کا. و (خواننده) تفاوت دارد و برای رهایی از بحرانی که هر روز فشارش بر زندگی کاری و روحیاتش بیشتر می شود به ناچار و دربه در، به جمع آوری اطلاعات از این سیستم قضایی ناگزیر می شود...
مثل اکثر آثار کافکا با جمله کوبنده و فوق العاده از ابتدای کتاب مواجه هستیم، لذا بحث از بحرانی شکل می گیرد که قهرمانان دیگر داستان های کافکا از جمله سامسای مسخ شده هم دچارش شده اند. در اینجا با جهانی سرو کار داریم که کمتر شباهتی با جهانی که ما در عالم واقعیت می شناسیم دارد، یعنی شاید دنیای خواب و خیال و یا شاید چیزی فراتر از آن، جهانی که کافکا درگیرش بود و با مرگش خوانندگان را در آن غوطه ور و به عبارتی(سرگردان) کرد.
در محاکمه شخصیت اصلی داستان؛ کا. خود را بی گناه می داند و در این مورد کمترین تردیدی به خود راه می دهد، و البته تا انتهای داستان تفهیم اتهام صورت نمی گیرد و نه کا. و نه خواننده با دلیل این محاکمه روبرو نمی شوند و برای همیشه بصورت سوال در ذهن هایمان باقی خواهد ماند، اینجاست که با جهان کافکایی به تمام عیار مواجهیم؛ قهرمان داستان کافکا همچون شخصیت دیگر داستان های کافکا تنها و یک دنده است، البته بی تفاوت هم نیست، یوزف کا در جریان محاکمه سرسخت و کوشاست و در امور کاری خود همواره موفق بوده و بعنوان مشاور ارشد یک بانک بزرگ از احترام ویژه ای برخوردار است، البته جریان تلخ و بحرانی که در آثار کافکا می شناسیم گریبان کا. را نیز گرفته و این سرسختی رفته رفته فروکش می کند. "راستی که در مسیر زندگی کا. یکباره چه سنگی انداخته بودند!" ص 132
در فصل های متعدد محاکمه درگیر صحنه های مخوف و ترسناک کافکایی هستیم، کا. به دادگاهی احضار شده که بروکراسی اش بیداد می کند، سلسله مراتبش پیچیده و معماری ساختمان دارای سالن و راهروهای پیچ در پیچ هست، سقف ها کوتاه و هوایش سنگین و برای متهم تهوع آور! حضار جلسه ای که کا. برای بازرسی حضور یافته، همگی از ارکان دادگاه هستند و قضات زن بارگی پیشه کرده اند. شاید سحرآمیزتر از همه اینکه حتی مشتریان بانکی که کا. در آن به کار مشغول است از محاکمه کا. باخبرند، و یا در انباری بانک صدای داد و فریاد به گوش می رسد. خوشبختانه کافکا در سراسر کتابش از این صحنه ها و تمثیل هایی که تنها مختص به خودش است کم نگذاشته و این اثرش که هرگز کامل نشد با همین هنر به اوج امروزی رسید.
نکته جالب دیگری که از کتاب محاکمه بنظرم از همه جالبتر است ارتباط کا. با زنان متعدد است، کا. به هر کدامشان می رسد انتظار کمک دارد و از آنها به نوعی قصد بهره کشی دارد، در صورتی که زنان در محاکمه خود اغوا کننده اند و تا انتهای داستان جز این یک مورد خیر و برکتی دیگر برای کا. به ارمغان نمی آورند.
کافکا در وصیتی به دوست نزدیکش ماکس برود خواهش کرده تمامی نوشته ها و نامه هایش را بسوزاند. همانطور که می دانیم ماکس اعتنایی به این وصیت نکرد و رمان محاکمه با وجود ناقص بودن منتشر می شود (امروز ما از این نعمت بی نصیب نشدیم) هر چند در یکی از فصل ها سرانجام کار کا. نوشته شده و بعبارتی "فصل پایانی" اسم گذاری شده. بنظر می رسد اگر فرانتس کافکا محاکمه را کامل می کرد قطر کتاب از این به مراتب بیشتر و پربارتر می شد و شک و شبهات این اثر از وضعیت فعلی کمتر می گشت(ببینید این کتاب امروز با وجود کامل نبودن چه جایگاهی در ادبیات مدرن جهان کسب کرده) چرا که موارد متعددی از رویدادهایی که کا. با آنها سروکار داشت روشن نشد.
کتاب حاضر توسط نشر ماهی که یکی از ناشرای محبوبم هست به خوبی و زیبایی هر چه تمام منتشر شده و از چاپ و طراحی مطلوب و کاغذ مرغوب بهره گرفته. جا داره اینجا از ترجمه فوق العاده آقای علی اصغر حداد هم تشکر کنم که بنظر بنده چیزی کم نگذاشت و گزینه مناسبی از ترجمه های موجود برای کتاب محاکمه هستن. کاش تمامی کتاب های کافکا که تو کتابخونم دارم همگی از آقای حداد بودن؛ جالب اینجاست بطورتصادفی همشون از مترجمای مختلف هستن!
+فیلمی با همین عنوان (
+) با بازی آنتونی پرکینز و کارگردانی اورسن ولز اقتباس شده که چندین سال قبل و قبل از اینکه کتاب رو بخونم تماشا کردم؛ دیدنشو پیشنهاد می کنم. خود اورسن ولز این فیلم رو از کارهای مورد علاقه خودش اعلام کرده.
+چندین نقد از منابع مختلف خوندم، اگر سراغ دارید معرفی کنید.
+از این به بعد قصد دارم کتاب هایی که می خونم از ده نمره ارزشیابی کنم. معیار من شامل طراحی، چاپ و ترجمه هم میشه:
9 از 10
+++
«دست های زنانه بی سر و صدا خیلی چیزها را سر و سامان می دهند.»
«به واقع شما بازداشتید، ولی نه آن طور که دزدی بازداشت می شود. مثل دزد بازداشت شدن ناخوشایند است، ولی این بازداشت، به نظر من، این بازداشت جنبه ی عالمانه دارد.»
«سروکار داشتن با این محاکمه همان و شکست خوردن همان.»
«همیشه در این دادرسی مسایلی مطرح می شوند که عقل از درک آن ها عاجز می ماند. شخص خسته تر و آشفته تر از آن است که از بسیاری چیزها سر در بیاورد، این است که به خرافات پناه می برد.»
